Observaties bij masterclass Ferenc van Damme – serie ‘Zinvol Leiderschap’ 2018-2019.

 

Als Pentalancer mag ik meegenieten van deze waardevolle masterclasses. Met veel plezier deel ik hier opgedane inzichten.
 
Naar het devies van Socrates, “I can not teach anybody anything, I can only make them think”, neemt Ferenc van Damme ons 3 uur lang op reis door zijn universum: democratische shifts, eigenaarschap, participatie en gelijkwaardigheid. En de noodzaak tot een nieuwe houding van leiders én van jou en mij.

Ferenc blijkt een veelzijdig man: communicatiestrateeg, participatieontwikkelaar, dichter, energetisch therapeut, ondernemer. Dat de provincie Overijssel het aandurfde hem aan te stellen als beleidsontwikkelaar participatie en communicatie binnen hun Studio Vers Bestuur, verraste hem zelf nog het meest: “Zoeken jullie dit echt, meen je dit?”. Zij hielden woord, hij kreeg de vrije hand.
En hoe: wat ze zaaiden hebben ze geoogst.

Voor hij daar startte zette hij 10 jaar lang de communicatiestrategiën van de internationale operawereld op de kop. Met een klein bureautje (7 man), een goed idee, wat geld en veel lef, kreeg hij voor elkaar wat grote PR-bureaus in de cultuur niet lukte: hij vond nieuw publiek voor een cultuuruiting die gedoemd leek te vergrijzen. Door uitingen te produceren die gerenommeerde producenten niet durfden maken, werd het bureautje internationaal marktleider. Zijn les aan ons: diseruptie begint met creativiteit en wendbaar klein opereren. 

Democratische update is nodig
“De legitimiteit van de overheid en de representatieve democratie slinkt. In eenonderzoek naar het vertrouwen in beroepen onder Nederlanders staan naast bankiers, politici te boek als het meest onbetrouwbaar. Ga er maar aan staan. Net als in de klassieke muziek bedenken gemeenten beleid en vragen vervolgens pas wie er op zit te wachten. Het democratisch stelsel dat Thorbecke 150 jaar geleden ontwierp is danig aan een update toe! We moeten opdelen in micro-democratieën, meteen om de hoek van jou. Mensen willen direct contact.”
“Openbaar bestuur wil wel een ‘participatieve democratie’, ze gebruikt stoere taal met woorden als participatief, compact, slagvaardig… Maar mensen zitten niet te wachten op blabla-taal. Wat we te leren hebben is hoe we mensen mede-eigenaar maken, inzien dat je samen met hen tot betere producten komt, hoe je draagvlak maakt voor beleid.”

Eigenaarschap
“Wat wij in 9 jaar Overijsselse projecten zien gebeuren, is dat de sociale vitaliteit toeneemt als we groter eigenaarschap geven aan mensen. Die vitaliteit houdt ook in dat mensen anders met geld en waarden willen omgaan. Nieuwe vormen van financiering (crowdfunding, coöperaties) geeft hen die mogelijkheid. Kijk maar hoe Rob Wijnbergvoor zoiets on-sexy als onafhankelijke journalistiek in een maand tijd miljoenen ophaalt! Petje af. Het geeft die investerende mensen een gevoel van ‘eigenaarschap’ over De Correspondent, maakt het van hen. En dat alles op basis van vertrouwen.”

Een voorbeeld: Staphorst
In Staphorst werd een school, de Levensboom afgebroken. De gemeenteraad wilde het braakliggende terrein met de gemeenschap samen inrichten, maar vroeg zich tegelijk af: hoe ben je nog bestuurder als je macht aan de mensen geeft? Daarnaast bleef geld een heikel onderwerp: Wat als het volk kiest voor iets waardevols, dat geldelijk niet is op te brengen? Uiteindelijk werd gestart met een grondprijs van €0,-.
De teneur – met angst en beven – was toch: het komt wel goed.

Het ingerichte proces is samengevat in deze praatplaat:

Op een digitaal platform werden 34 ideeën verzameld, die steeds in bijeenkomsten onder begeleiding werden verbonden en versmolten tot 4 ideeën. Via een tentoonstelling van de creatieve inbreng van kinderen, werden ook niet in participatie geïnteresseerde volwassenen bereikt. Op de avond dat de keuze bepaald werd stond het hele dorp op de stoep om mee te mogen kiezen. De raadsleden toonden lef: zij bedienden de aanwezigen en éen raadslid presenteerde de avond. Ook ambtenaren wilden mee leren: Ferenc ontwikkelde met hen snelle vergunningsformats die gehanteerd werden om de vaart erin te houden.

“Het idee was succesvol, ook al heeft de raad als geheel er minder van geleerd dan gehoopt. Een betrokken raadslid zei dat eigenlijk alle raadsleden hadden moeten deelnemen om zelf een gevoel te krijgen van wat het betekent: vertrouwen geven, loslaten, luisteren, met je hart werken in plaats van met je hoofd. Want de raad is als bestuur ‘de baas’. Als die deze vaardigheden niet opnemen, wat kan een ambtenaar of wethouder dan doen? Als dit gedachtengoed postvat wordt een raad a-politiek en faciliterend.”

Nieuw leiderschap
We zijn het wiel van dienend leiderschap nog steeds aan het uitvinden. Maar Lao Tzu zei het eeuwen geleden al: ‘A leader is best when people barely know he exists. When his work is done, his aim fulfilled, they will say: we did it ourselves.’  Voor Ferenc betekent dat ook leiderschap distribueren.

“Afhankelijk van wat je in een specifiek werkgebied voor elkaar wil krijgen heb je een ander type leider nodig: een aanjager? Een netwerker? Een Verbinder? Een analytische procesregisseur? Laat de juiste man of vrouw dat oppakken. Puur op hiërarchie opereren werkt nauwelijks meer. Welke kenmerken werken dan wel? Voor mij zijn dat: actief deelnemen, bescheiden en positief zijn, als gelijkwaardige in dialoog gaan, vragend luisteren en vooroordelen bewust vermijden. Meer vanuit je hart dan vanuit je hoofd opereren.”

#hoedan – samen verder leren
“De vraag die we onszelf steeds moeten stellen is: ‘hoe zie ik mijn rol in de samenleving?’Gelijkwaardig werken en leiderschap delen vraagt van mij een positieve inborst, lef, humor, gezond verstand en het écht samen willen doen. Waarbij ik inspireer en me laat inspireren tot strategisch ‘omdenken’. Dat kan alleen als ik me persoonlijk authentiek en kwetsbaar durf op te stellen. Vanuit een innerlijke overtuiging.
Praktisch zet ik in op een co-creatieve participatie strategie, inclusief een gelijkwaardig procesmanagement. Met inzet van cross-mediale communicatie zoals het JIJ & Overijssel platform en veel praktijkpilots en levende experimenten. De essentie is eigenlijk steeds: samen leren en zo verder komen.”

The secret of change is to focus all your energy, not on fighting the old, but on building the new.
Dan Millman in “The way of the peaceful warrior”.

foto: Ferenc van Damme

Sonja Bollen
5 maart 2019

* Blog tot stand gekomen met dankbaar gebruik van Ferenc van Damme’s ruimhartig gedeelde inspiratiebronnen.

** Dit blog verschijnt op totemzelforganisatie.nl en pentascope.nl.