Wat begon als een leuk workshopje over ‘controle bij zelforganisatie’, dreigt uit te lopen op een feest van associatief onderzoek. Gevolg: een serie blogs, als een soort drama met meerdere bedrijven en vele scenes, waarvan ik nu het einde nog niet overzie. Lees je mee?

De hele serie vind je terug op: linkedin.

1. Sturing bij zelfsturing?

Serie: Controlemechanismen binnen zelforganisatie

Leuk! Workshopje geven, samen met Heleen Kuiper van Adelante Advies, op Festival Nieuw Organiseren – thema: Voorbij de Hype. Uitgaande van onze ervaring in no time een Brandend Onderwerp gevonden, onze kijk erop snel geformuleerd.
Nog ff voorbereiden.

Brandend Onderwerp: zelforganisatie is mooi maar we blijven toch wel waarde leveren aan onze klanten?! Enter Control. Hee, dat deden managers vroeger toch? Voor je het weet werken teams zelforganiserend maar blijven big-organisatie-brothers ergens stiekem aan de touwtjes trekken.

Jammer. Onze ervaring zegt ons:

Veel controle-mechanismen kunnen vereenvoudigd worden, als de juiste bedding maar aanwezig is.

Ik zou ik niet zijn – eclect als ik ben – als ik wat nu volgt zo maar voor ‘juist’ zou aannemen, maar daarover later meer.

Komt-ie:
Onze kortste samenvatting van wat wij zien als gezonde controle bij zelforganisatie:

– Bedoeling – is de hele organisatie aangehaakt op de Why: de drijfveer van de organisatie als geheel? En wordt ernaar geleefd: zijn er leidende (handelings)principes geformuleerd?
– Waardecreatie – is duidelijk welke waarde ik, mijn team, de organisatie onze (interne en externe) klanten gaan bieden? En zijn werkprocessen zo ingericht dat ik wendbaar kan acteren op (veranderende) klantvragen?
– Transparantie – is voldoende inzichtelijk wie welke waarde waar in de organisatie creëert, en hoe informatie, middelen en beslismacht daartoe verdeeld en ingezet worden?
– Eigenaarschap – krijg ik mandaat over mijn rol in de waarde-creatie? Ben ik daar persoonlijk toe in staat? En welke besliskracht heb ik in het geheel?

Overkoepelend over al deze gebieden is heel bepalend:
– Besluitvorming en afstemming – hoe wordt onderling afgestemd en besloten, en waar ligt de beslismacht over onze purpose, waarde-creatie en werkwijzen?

Beantwoord deze vragen en gij zijt op de juiste weg. (Ja zeg! Aan ieder van die aspecten kan je zo een apart blog wijden, maar dat was niet meteen mijn plan…)
Simpel toch?!

Korte bocht?
Oei, gaan we nu niet wat te kort door de bocht? Laat ik ‘ns een onderzoekje starten voordat we dit op Nieuw Organiseren boud gaan verkondigen. 

Je duikt ‘ns in wat methodes, hopend op een heilige graal en waar eindig je? Ik bekeek Beyond Budgetting en Objects and Keyresults, al decennia vóór de huidige golf van zelforganisatie ontstaan. Maar ook bekeek ik Agile, Verdraaide Organisaties, Participatie in Control, enkele individuele bronnen. Het liep allemaal danig uit de smiezen.
Maar laat ik beginnen waar in mijn onderzoekje eindigde.
Bij een inspiratie, van éen man.

Purpose, Bedoeling, Doelstelling, Intentie, Leitmotiv….
geef het beestje een naam

Ken je Visa?
Inderdaad, van de creditcard.
Al 4+ decennia lang een sterk merk, met een omzet die niet onderdoet voor een Google of Apple. Ooit opgezet als een soort commerciële coöperatie, geen hoofdkantoor, volledig decentraal georganiseerd, geleid door vele samenwerkende partners. Dat is inmiddels wel wat veranderd, maar het gedachtengoed van grondlegger Dee Hock is nog kakelvers.

We schrijven 1968
Midden in de chaos van vele fraude-gevoelige kredietkaarten grepen banken in hun haar hoe ze klanten makkelijk toegankelijk én ook veilig krediet konden bieden. Hock’s aanpak in een banken-overstijgende commissie legde bloot hoe banken zelf debet waren aan het fraudegevoelig systeem.

“Terwijl we onze oude perspectieven en mechanistische visie op betalingsverkeer langzaam loslieten, werden wij ons bewust: wij zitten niet in de kredietkaartensector, onze sector verhandelt in feite monetaire waarden.”
(Bron citaten Hock: ‘Presence’, P.Senge, O.Scharmer c.s.)

Genetische Code
Midden in onderhandelingen over een oplossing lag Hock ’s nachts wakker.

“Ik wist dat geen enkele bank in staat zou zijn om ‘een wereldwijd systeem om waarde te verhandelen’ te creëren. Geen bank, geen hiërarchische aandeelhoudersmaatschappij, geen souvereine staat kon dat. Maar wat zou er gebeuren als een fractie van de middelen van alle financiële instellingen ter wereld en een fractie van de vindingrijkheid van alle mensen die daar werken op dit probleem toegepast konden worden?”

Het leek Hock’s geest ver te boven te gaan, totdat de nachtelijke stilte hem eraan herinnerde hoe de natuur regelmatig, zonder moeite, als vanzelf dat varkentje waste. 

“Als we de organisatie op biologische concepten konden baseren, niet op structuur maar in termen van een soort genetische code, zou zo’n organisatie dan niet vanzelf evolueren: doorlopend zichzelf organiserend en steeds opnieuw uitvindend?!”
(Inderdaad, biomimicry avant la lettre. NEE…. Niet nog een blog-onderwerp!)

Wat stuurt een evolutie?
Deze verstrekkende gedachtegang van democratisch zelfbestuur, doorgezet tot in de zelfregulerende opzet van de raad van bestuur (daar kunnen banken nu nog wat van leren!), was de bron waaruit Visa ontstond. 

Hoe hij dat deed? Twee jaar keihard voorbereiden, én uitgaan van twee sturende formules: een verbindende, nastrevenswaardige doelstelling, en principes als ondubbelzinnige gedragslijnen om daar te komen.

Ik zou zeggen: check deze man!

Hoe nu verder met controling binnen zelforganisatie?
Voor Heleen Kuiper en mijzelf was het niet verrassend dat uit mijn quick scan bleek dat uiteindelijk cultuur bepalender is voor het succes van controlemechanismen dan de controlemethodiek op zichzelf. 

Iets met culture having breakfast en zo…

Sterker nog: ook onze andere vier gezonde-controle-punten werden in mijn zoektocht bevestigd. In volgende blogs neem ik jullie graag verder mee in de uitkomsten van mijn zoektocht. Om een keer af te sluiten met overall aanbevelingen voor gezonde control bij zelforganisatie.

Wordt vervolgd!

De hele serie vind je terug op: linkedin.

 

Sonja Bollen
13 november 2018

* Dit blog en opvolgende blogs over de context van controle in zelforganisatie verschijnt op LinkedIn, totemzelforganisatie.nl en pentascope.nl.